در طب سنتی گفته می‌شود که بدن تمام انسان‌ها از ترکیب عناصر چهارگانه طبیعت یعنی هوا، آب، خاک و آتش تشکیل شده است و نتیجه فرایند این مجموعه، انواع مزاج را به وجود می‌آورد.
طب سنتی عقیده دارد که مزاج هر فرد در تمام احوال درونی و بیرونی او نقش مؤثری دارد، به همین دلیل برای ریشه‌یابی و درمان بسیاری از بیماری‌های جسمی و روانی، باید در گام اول مزاج فرد مشخص شود.
انواع مزاج‌ها سه دسته هستند :
- مزاج گرم که خود شامل مزاج صفراوی و دموی می‌شود.
- مزاج سرد که در دو دسته بلغمی و سوداوی قرار می‌گیرد.
- مزاج معتدل که تنها اندکی از انسان‌ها از آن برخوردار هستند.
اگر شما نیز برای درمان بیماری‌های مختلف خود راه‌های گوناگونی را پیموده‌اید، اما به نتیجه مطلوب دست نیافته‌اید، باید ریشه مشکل را در طبع خود جستجو کنید و با تعدیل مزاج، به درمان بیماری‌های جسمی و روحی خود کمک کنید.
در این مطلب، ضمن شرح خصوصیات افراد گرم‌مزاج، به فهرستی از غذاهای گرم‌مزاجی اشاره می‌کنیم، پس برای شناسایی بیشتر طبع خود تا پایان مطلب همراه ما باشید.
گرم‌مزاجی یعنی چه؟
مزاج گرم خود به دو دسته گرم و تر و گرم و خشک تقسیم می‌شود. افرادی با مزاج گرم و تر، در دسته دموی‌ها قرار می‌گیرند و گرم و خشک را صفراوی مزاج‌ها تشکیل می‌دهند.
در افراد گرم‌مزاج، عناصر گرم طبیعت یعنی آتش و هوا غالب هستند و این افراد با مصرف غذاهای پختنی با طبع گرم، طبیعت بدنشان شدت پیدا می‌کند و ممکن است به بیماری‌های مختلفی مبتلا شوند.
متخصصان آنلاین طب سنتی بر این عقیده هستند که کلیت مزاج انسان‌ها تغییر نمی‌یابد اما می‌توان آن را با اصلاح سبک زندگی تا حد زیادی اصلاح کرد.
به‌طورکلی واکنش و فعالیت بدن را نسبت به بیماری‌ها و عوامل بیرونی مزاج می‌گویند. گاهی از متخصصان طب سنتی سؤال می‌شود که گرم‌مزاجی بهتر است یا سردمزاجی؟
در جواب این سؤال، باید گفت هر طبعی ویژگی‌های مختص به خود را دارد و در صورت تشدید آنها سلامت کلی بدن به خطر می‌افتد. به همین دلیل لازم است افراد طبع خود را بشناسند و زمینه تعدیل طبع را با اجتناب از مصرف مواد غذایی همسو با مزاجشان فراهم کنند.
تغذیه مناسب برای انواع مزاج
چند نمونه از غذاهایی که در طب سنتی ایران به افراد با انواع مزاج توصیه می‌شود را با هم بشناسیم:
تشخیص مزاج گرم و خشک از روی تغذیه
افراد با مزاج گرم و خشک دارای صفرای زرد زیاد و کمبود خلط هستند. این افراد به دلیل وجود گرمی و خشکی در بدن، باید از مواد غذایی خنک و مرطوب استفاده کنند. مصرف موادی مانند ماهی، گوشت طیور، میوه‌های خنک، سبزیجات خنک، آبلیمو و چای خنک توصیه می‌شود.
غذاهایی که برای این مزاج توصیه می‌شود عبارت‌اند از:
- میوه‌ها و سبزیجاتی مانند خیار، هندوانه، گوجه‌فرنگی و کاهو که بدن را مرطوب و خنک می‌کنند.
- محصولات لبنی مانند ماست که خواص خنک‌کنندگی و مرطوب‌کنندگی دارند.
- غذاهایی که آب زیادی دارند؛ مانند سوپ و خورش.
- میوه‌های ترش‌وشیرین مانند انار، زردآلو و هلو.
هم چنین افراد صفراوی باید از مصرف زیاد غذاهای گرم و خشک اجتناب کنند:
- مواد غذایی گرم مانند قلیان، چای داغ و قهوه
- مواد غذایی خشک مانند آجیل و برخی از مغزهای خشک
تغذیه مناسب برای انواع مزاج سرد و مرطوب
افراد دارای مزاج سرد و تر دارای خلط زیاد و کمبود صفرا هستند. این افراد به دلیل سردی و تری در بدن، باید از مواد غذایی گرم و خشک استفاده کنند. مصرف مواد غذایی مانند گوشت قرمز، حبوبات، غلات گرم، سبزیجات خشک، سیر و فلفل توصیه می‌شود.
غذاهایی که برای این مزاج توصیه می‌شود عبارت‌اند از:
- ادویه‌هایی با طبع گرم و خشک مانند زنجبیل، فلفل سیاه و دارچین.
- غذاهایی که پروتئین بالایی دارند؛ مانند گوشت، ماهی و تخم‌مرغ.
- میوه‌ها و سبزیجاتی که طبیعت گرم دارند؛ مانند سیر، پیاز و تربچه.
- سوپ و خورش داغ و تند.
هم چنین افراد بلغمی باید از مصرف بیش از اندازه موارد زیر بپرهیزند:
- مواد غذایی سرد و یخچالی مثل آبمیوه‌های سرد و شیر خنک
- مواد غذایی تر مانند آبلیمو، نبات و برخی از میوه‌های تر
تغذیه مزاج گرم و مرطوب
افراد با انواع مزاج گرم و مرطوب دارای خون زیاد و کمبود صفرا سیاه هستند. این افراد به دلیل وجود گرمی و تری در بدن، باید از مواد غذایی خنک و خشک استفاده کنند. مصرف مواد غذایی مانند میوه‌های خنک، سبزیجات خنک، ماست و چای خنک توصیه می‌شود.
غذاهایی که برای این مزاج توصیه می‌شود عبارت‌اند از:
- میوه‌ها و سبزیجاتی مانند گلابی، سیب و کنگر فرنگی که طبع خنک ولی خشک دارند.
- میوه‌هایی که خاصیت قابض دارند؛ مانند انار و به.
- غذاهایی که چربی و روغن کمی دارند.
- خوراکی‌های تلخ و ترش مانند لیمو، گریپ‌فروت و سرکه.
هم چنین افراد دموی بهتر است در خوردن غذاهای گرم و تر محتاط باشند:
- مواد غذایی گرم مانند قلیان، چای داغ و قهوه
- مواد غذایی تر مانند آبلیمو، نبات و برخی از میوه‌های تر
تغذیه مناسب مزاج سرد و خشک
افراد با مزاج سرد و خشک دارای صفرای زیاد سیاه و کمبود خون هستند. این افراد به دلیل خشکی و سردی در بدن، باید از مواد غذایی گرم و مرطوب استفاده کنند. مصرف موادی مانند گوشت قرمز، غلات گرم، خرما، حبوبات، سبزیجات مرطوب و مصرف چای گرم و عسل توصیه می‌شود.
غذاهایی که برای این مزاج توصیه می‌شود عبارت‌اند از:
- غذاهای با طبع گرم و رطوبت زیاد مانند گوشت بره، گوشت گاو و مرغ.
- میوه‌ها و سبزیجاتی که خاصیت گرم‌کردن دارند؛ مانند زنجبیل، سیر و پیاز.
- غذاهایی که چربی و روغن بالایی دارند.
- میوه‌های ترش‌وشیرین مانند انگور، گیلاس و آلو.
هم چنین افراد سوداوی باید از مصرف زیاد غذاهای سرد و خشک اجتناب کنند:
- مواد غذایی سرد مانند آبمیوه‌های سرد، یخچالی و شیر خنک
- مواد غذایی خشک مانند آجیل و برخی از مغزهای خشک
- مواد غذایی سرشار از مواد محرک مانند قهوه، چای سیاه و نوشیدنی‌های انرژی‌بخش
در کل، در تغذیه مناسب برای انواع مزاج، باید به نوع و کیفیت مواد غذایی توجه کرده و سعی کنید تا از موادی استفاده کنید که با مزاج شما سازگاری داشته باشند. همچنین، توصیه می‌شود که به میزان مصرف آب نیز توجه کنید و در طول روز به مقدار کافی آب بنوشید.
رابطه انواع مزاج با خلق‌وخوی انسان
در طب سنتی اعتقاد بر این است که مزاج هر فرد بر شخصیت و خلق‌وخوی او اثرگذار است. در این قسمت به بررسی این بخش از مزاج‌شناسی می‌پردازیم.
شخصیت شناسی مزاج گرم و تر
افراد دموی معمولاً شخصیتی پرشور، پرانرژی و پرتحرک دارند. افرادی با مزاج گرم و تر، معمولاً انرژی زیادی دارند و به‌سرعت به افکار و ایده‌های جدید علاقه‌مند می‌شوند.
این نوع افراد معمولاً بی‌تاب و بی‌قرار هستند و به سمت فعالیت‌هایی که انرژی بیشتری می‌طلبند، جذب می‌شوند. آنها با انجام کارهایی که نیاز به تلاش و فعالیت فیزیکی دارند، احساس رضایت بیشتری می‌کنند. همچنین، افرادی که خوی مزاج گرم و تر دارند، معمولاً در برخورد با دیگران پرانرژی و پرشور هستند و ممکن است به نظر دیگران خودمختار و مستقل به نظر برسند.
در مقابل، این نوع افراد ممکن است در برخی موارد بیش از حد بی‌صبر باشند و بیشتر از دیگران به سمت خشونت و تنش کشیده شوند. همچنین، آنها ممکن است در برخی موارد کمتر از دیگران قادر به تحمل استرس و فشار باشند.
خلق‌وخوی مزاج سرد و خشک
فرد سوداوی دارای شخصیت محافظه‌کار، با دیدگاه منطقی و کمتر از حد احساسی است. افرادی که خوی مزاج سرد و خشک دارند، معمولاً احساساتشان را در برابر دیگران پنهان می‌کنند و به‌شدت به ارزیابی قضایا بر اساس عقل و منطق تمایل دارند.
این نوع افراد معمولاً بادقت و توجه زیاد به جزئیات، تصمیمات خود را می‌گیرند و به نظر دیگران بسیار قابل‌اعتماد و محترم به نظر می‌رسند. آنها معمولاً از فعالیت‌هایی که نیاز به حس و عاطفه دارند، خودداری می‌کنند و به‌جای آن، به فعالیت‌هایی که نیاز به تحلیل و شناخت دقیق دارند، علاقه‌مند هستند.
این نوع افراد ممکن است در برخی موارد بیش از حد منطقی باشند و به نظر دیگران بی‌احساس یا بی‌عاطفه بیایند. همچنین، آنها ممکن است در برخی موارد کمتر از دیگران به سمت مشارکت در فعالیت‌های گروهی و اجتماعی جذب شوند.
خصوصیات اخلاقی مزاج گرم و خشک
فرد صفراوی دارای شخصیتی پرشور و پرانرژی با دیدگاه منطقی و کمتر از حد احساسی است. افرادی که خوی مزاج گرم و خشک دارند، معمولاً باانرژی و شوروشوق به فعالیت‌های مختلف می‌پردازند و به نظر دیگران پویا و پرانرژی هستند.
افرادی که این مزاج نادر را دارند دائماً روبه‌جلو حرکت می‌کنند و علی‌رغم مشکلات و مخالفت‌ها به هدف خود می‌رسند. آنها مستقل و بااراده و فعال‌اند. در تصمیم‌گیری بسیار راحت و محکم هستند و برای دیگران نیز تصمیم می‌گیرند! آنها بسیار خلاق پر انرژی‌اند و به خواب کمتری نسبت به سایر مزاج‌ها نیاز دارند. (خوش به حالتون واقعاً!!)
مزاج گرم و خشک در روابط اجتماعی برونگراست و مشکلی در پیدا کردن دوست و معاشرت با افراد جدید ندارد. اما تعداد دوستان قابل اعتماد و صمیمی آنها کمتر از تعداد انگشتان یک دست است.
خلق‌وخوی مزاج سرد و تر
افراد بلغمی شخصیتی محافظه‌کار، با دیدگاه منطقی و کمتر از حد احساسی است. افرادی که خوی و مزاج سرد و تر دارند، معمولاً احساساتشان را در برابر دیگران پنهان می‌کنند و به‌شدت به تحلیل و ارزیابی منطقی و عقلانی قضایا تمایل دارند.
گروه مزاجی سرد و تر در تصمیم‌گیری دچار مشکل‌اند و از اینکه دیگران به جایشان تصمیم بگیرند خوشحال و راضی می‌شوند. این افراد معمولاً درونگرا هستند؛ اما قادر به همکاری با سایرین برای رسیدن به اهداف خود هستند.
افراد بلغمی صبور و توافق پذیرند. آنها کمی دیرجوش‌اند اما می‌توانند به‌راحتی با دیگران دوست شوند. آنها زندگی آرام در محیط خانواده را به روابط خارج از آن ترجیح می‌دهند و بسیار وفادارند.
جمع‌بندی
در طب سنتی ایرانی، معتقدند که برخی از خصوصیات شخصیتی و هم چنین بیماری‌های افراد به انواع مزاج آنها وابسته است و نقش تغذیه سالم در این طب بسیار پر رنگ است.
همان‌طور که افراد دارای طبع‌های گوناگون‌اند، غذاها و خوراکی‌ها نیز طبیعت مخصوص به خود را دارند. هر فرد با هر مزاج باید غذاهایی مخالف مزاج خود را مصرف کند تا طبعش به‌اعتدال برسد و اصلاح شود.
تشخیص مزاج هر فرد بر اساس خلق‌وخو و برخی ویژگی‌های ظاهری امکان‌پذیر است. البته این کار نیاز به دانش و تجربه زیادی دارد و بهتر است برای تست تشخیص مزاج خود از اطبای طب سنتی مشاوره بگیرید.