کم‌خونی وضعیتی است که در آن شما فاقد گلبولهای قرمز سالم کافی برای حمل اکسیژن کافی به بافت‌های بدن خود هستید. ابتلا به کم‌خونی که به آن هموگلوبین پایین نیز گفته می‌شود، می‌تواند باعث احساس خستگی و ضعف شود.علت‌های کم‌خونی متفاوت‌اند و بستگی به نوع کم‌خونی دارند.
کم‌خونی می‌تواند موقت یا طولانی‌مدت باشد و از خفیف تا شدید متغیر باشد. در بیشتر موارد، کم‌خونی بیش از یک علت دارد. اگر مشکوک به کم‌خونی هستید به پزشک مراجعه کنید. این می‌تواند یک علامت هشداردهنده از یک بیماری جدی باشد.
درمان‌های کم‌خونی که به علت آن بستگی دارد، از مصرف مکمل‌ها تا انجام اقدامات پزشکی را شامل می‌شود. ممکن است بتوانید با خوردن یک رژیم غذایی سالم و متنوع از برخی از انواع کم‌خونی پیشگیری کنید.
انواع کم‌خونی عبارتند از:
- کم‌خونی آپلاستیک
- نارسایی کمبود آهن
- کم‌خونی داسی‌شکل
- تالاسمی
- کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین
علائم بارز کم‌خونی
علائم و نشانه‌های کم‌خونی بسته به علت و شدت کم‌خونی متفاوت است. بسته به دلایل کم‌خونی شما، ممکن است هیچ علامتی نداشته باشید.
علائم و نشانه‌ها، در صورت بروز، ممکن است شامل موارد زیر باشد :
خستگی
ضعف
پوست رنگ‌پریده یا مایل به زرد
ضربان قلب نامنظم
تنگی نفس
سرگیجه یا سبکی سر
درد قفسه سینه
دست و پاهای سرد
سردرد
در ابتدا، کم‌خونی می‌تواند آن‌قدر خفیف باشد که متوجه آن نشوید. اما علائم با بدتر شدن کم‌خونی بدتر می‌شود.
علت‌های کم‌خونی را بشناسید
کم‌خونی می‌تواند به دلیل شرایطی باشد که در بدو تولد وجود دارد (مادرزادی) یا به دلیل شرایطی که شما ایجاد می‌کنید (اکتسابی). کم‌خونی زمانی رخ می‌دهد که خون شما گلبولهای قرمز کافی نداشته باشد.
این می‌تواند اتفاق بیفتد اگر:
- بدن شما گلبولهای قرمز کافی نمی‌سازد
- خونریزی باعث می‌شود که گلبولهای قرمز خون سریع‌تر از جایگزینی آنها از بین برود
- بدن شما گلبولهای قرمز را از بین می‌برد
کاری که گلبولهای قرمز انجام می‌دهند
بدن شما سه نوع گلبول می‌سازد: گلبولهای سفید برای مبارزه با عفونت، پلاکت‌ها برای کمک به لخته‌شدن خون، و گلبولهای قرمز خون برای حمل اکسیژن از ریه‌ها به بقیه بدن و دی‌اکسیدکربن از بدن به ریه‌ها.
گلبولهای قرمز حاوی هموگلوبین هستند – پروتئینی غنی از آهن که به خون رنگ قرمز می‌دهد. هموگلوبین گلبولهای قرمز خون را قادر می‌سازد تا اکسیژن را از ریه‌ها به تمام قسمت‌های بدن منتقل کنند و دی‌اکسیدکربن را از سایر قسمت‌های بدن به ریه‌ها برسانند تا بازدم شود.
اکثر سلول‌های خونی، از جمله گلبولهای قرمز خون، به طور منظم در مغز استخوان شما تولید می‌شوند – ماده‌ای اسفنجی که در حفره‌های بسیاری از استخوان‌های بزرگ شما یافت می‌شود. برای تولید هموگلوبین و گلبولهای قرمز خون، بدن شما به آهن، ویتامین B-12، فولات و سایر مواد مغذی موجود در غذاهایی که می‌خورید نیاز دارد.
مهم ترین علت‌های کم‌خونی چیست؟
انواع مختلف کم‌خونی علل مختلفی دارند. آنها عبارت‌اند از:
نارسایی کمبود آهن
این شایع‌ترین نوع کم‌خونی به دلیل کمبود آهن در بدن شما ایجاد می‌شود. مغز استخوان شما برای ساختن هموگلوبین به آهن نیاز دارد. بدون آهن کافی، بدن شما نمی‌تواند هموگلوبین کافی برای گلبولهای قرمز تولید کند.
بدون مکمل آهن، این نوع کم‌خونی در بسیاری از زنان باردار رخ می‌دهد. همچنین به دلیل ازدست‌دادن خون، مانند خونریزی شدید قاعدگی ایجاد می‌شود. زخم در معده یا روده کوچک؛ سرطان روده بزرگ؛ و استفاده منظم از برخی مسکن‌ها که بدون نسخه در دسترس هستند، به‌ویژه آسپرین که می‌تواند باعث التهاب پوشش معده و در نتیجه ازدست‌دادن خون شود. تعیین منبع کمبود آهن برای جلوگیری از عود کم‌خونی مهم است.
کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین
علاوه بر آهن، بدن شما به فولات و ویتامین B-12 برای تولید گلبولهای قرمز سالم کافی نیاز دارد. رژیم غذایی فاقد این ویتامین و سایر مواد مغذی کلیدی می‌تواند باعث کاهش تولید گلبولهای قرمز خون شود. برخی از افرادی که به‌اندازه کافی B-12 مصرف می‌کنند قادر به جذب این ویتامین نیستند. این می‌تواند منجر به کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین شود که به‌عنوان کم‌خونی خطرناک نیز شناخته می‌شود.
کم‌خونی التهاب
برخی بیماری‌ها – مانند سرطان، HIV / AIDS ، آرتریت روماتوئید، بیماری کلیوی، بیماری کرون و سایر بیماری‌های التهابی حاد یا مزمن – می‌توانند در تولید گلبولهای قرمز خون اختلال ایجاد کنند.
کم‌خونی آپلاستیک یکی از نادرترین علت‌های کم‌خونی
این کم‌خونی نادر و تهدیدکننده زندگی زمانی اتفاق می‌افتد که بدن شما گلبولهای قرمز کافی تولید نمی‌کند. علل کم‌خونی آپلاستیک عبارتند از عفونت‌ها، برخی داروها، بیماری‌های خودایمنی و قرارگرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی.
کم‌خونی‌های مرتبط با بیماری مغز استخوان
انواع بیماری‌ها، مانند لوسمی و میلوفیبروز، می‌توانند با تأثیر بر تولید خون در مغز استخوان، باعث کم‌خونی شوند. اثرات این نوع سرطان و اختلالات مشابه سرطان از خفیف تا تهدیدکننده زندگی متفاوت است.
کم‌خونی‌های همولیتیک
این گروه از کم‌خونی‌ها زمانی ایجاد می‌شوند که گلبولهای قرمز خون سریع‌تر از آنچه مغز استخوان جایگزین آنها شود، از بین می‌روند. برخی بیماری‌های خونی تخریب گلبولهای قرمز را افزایش می‌دهند. شما می‌توانید یک کم‌خونی همولیتیک را به ارث ببرید، یا می‌توانید بعداً در زندگی به آن مبتلا شوید.
کم‌خونی داسی‌شکل
این وضعیت ارثی و گاهی جدی، یک کم‌خونی همولیتیک است. این بیماری به دلیل شکل معیوب هموگلوبین ایجاد می‌شود که گلبولهای قرمز خون را مجبور می‌کند شکل غیرطبیعی هلالی (داس) به خود بگیرند. این سلول‌های خونی نامنظم زودتر از موعد می‌میرند و منجر به کمبود مزمن گلبولهای قرمز می‌شوند.
عوامل خطر آنمی
این عوامل شما را در معرض افزایش خطر کم‌خونی قرار می‌دهند:
رژیم غذایی فاقد برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی یکی از مهم ترین علت‌های کم‌خونی
رژیم غذایی کم آهن، ویتامین B-12، فولات و مس خطر ابتلا به کم‌خونی را افزایش می‌دهد.
اختلالات روده
داشتن یک اختلال روده‌ای که بر جذب مواد مغذی در روده کوچک شما تأثیر می‌گذارد – مانند بیماری کرون و بیماری سلیاک – شما را در معرض خطر کم‌خونی قرار می‌دهد.
قاعدگی زنان
به‌طورکلی، زنانی که یائسگی نداشته‌اند، نسبت به مردان و زنان یائسه، بیشتر در معرض خطر کم‌خونی فقر آهن هستند. قاعدگی باعث ازبین‌رفتن گلبولهای قرمز می‌شود.
بارداری
از دیگر علت‌های کم‌خونی باردار بودن و عدم مصرف مولتی‌ویتامین با اسیدفولیک و آهن است که خطر کم‌خونی را افزایش می‌دهد.
شرایط مزمن
اگر سرطان، نارسایی کلیه یا بیماری مزمن دیگری دارید، ممکن است در معرض خطر کم‌خونی بیماری مزمن باشید. این شرایط می‌تواند منجر به کمبود گلبولهای قرمز خون شود.
ازدست‌دادن آهسته و مزمن خون از یک زخم یا منبع دیگر در بدن می‌تواند ذخایر آهن بدن را تخلیه کند و منجر به کم‌خونی فقر آهن شود.
سابقه خانوادگی
اگر خانواده شما سابقه کم‌خونی ارثی مانند کم‌خونی داسی‌شکل داشته باشد، ممکن است در خطر ابتلا به این بیماری نیز باشید.
تشخیص کم‌خونی از روی آزمایش خون
آزمایش‌هایی که پزشک ممکن است برای تشخیص کم‌خونی تجویز کند عبارت‌اند از آزمایش HCT، آزمایش WBC، آزمایش RBC، آزمایش PLT که همه آنها تحت عنوان آزمایش CBC مطرح می‌شوند. این آزمایش کامل می‌تواند تعداد، شکل و اندازه سلول‌های قرمز را مشخص کند.
آزمایش‌های دیگری مانند MCH و MCV نیز در تشخیص کم‌خونی مفیدند. آزمایش‌هایی برای تعیین سطح آهن ذخیره شده و هم چنین ویتامین‌های B12 و B9 نیز برای تشخیص نوع آنمی و علت آن باتوجه‌به نظر پزشک ممکن است تجویز شود.
آزمایشات خونی و ادراری برای تشخیص کم‌خونی همولیتیک و آزمایش مدفوع یا کولونوسکوپی برای تشخیص خونریزی‌های گوارشی به کار می‌روند. برای تشخیص کم‌خونی‌های نادر و ژنتیکی نیز پزشک چاره‌ای جز بیوپسی یا همان نمونه گرفتن از بافت بدن ندارد
با مشخص‌کردن علت‌های کم‌خونی می‌توان بهترین راه درمان را برای آن شناخت و به کار برد.
عوارض ابتلا به کم‌خونی
سابقه برخی عفونت‌ها، بیماری‌های خونی و اختلالات خودایمنی خطر ابتلا به کم‌خونی را افزایش می‌دهد. الکلیسم، قرارگرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی و استفاده از برخی داروها می‌تواند بر تولید گلبولهای قرمز خون تأثیر بگذارد و منجر به کم‌خونی شود.
- سن: افراد بالای ۶۵ سال در معرض خطر کم‌خونی هستند.
- خستگی مفرط: کم‌خونی شدید می‌تواند آن‌قدر شما را خسته کند که نتوانید کارهای روزمره را انجام دهید.
- عوارض بارداری: زنان باردار مبتلا به کم‌خونی ناشی از کمبود فولات بیشتر در معرض عوارضی مانند زایمان زودرس هستند.
مشکلات قلبی
کم‌خونی می‌تواند منجر به ضربان قلب سریع یا نامنظم (آریتمی) شود. هنگامی که شما کم‌خون هستید، قلب شما خون بیشتری پمپاژ می‌کند تا کمبود اکسیژن در خون را جبران کند. این می‌تواند منجر به بزرگ‌شدن قلب یا نارسایی قلبی شود.
مرگ
برخی از کم‌خونی‌های ارثی، مانند کم‌خونی سلول داسی‌شکل، می‌تواند منجر به عوارض تهدیدکننده زندگی شود. ازدست‌دادن مقدار زیادی خون به‌سرعت منجر به کم‌خونی حاد و شدید می‌شود و می‌تواند کشنده باشد. در میان افراد مسن، کم‌خونی با افزایش خطر مرگ مرتبط است.
جلوگیری از آنمی با از بین بردن علت‌های کم‌خونی
بسیاری از انواع کم‌خونی قابل‌پیشگیری نیستند. اما می‌توانید با رژیم غذایی سالم حاوی انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی، از کم‌خونی‌های ناشی از فقر آهن و کم‌خونی‌های ناشی از کمبود ویتامین جلوگیری کنید:
آهن
غذاهای غنی از آهن عبارت‌اند از گوشت گاو و سایر گوشت‌ها، لوبیا، عدس، غلات غنی شده با آهن، سبزیجات با برگ سبز تیره و میوه‌های خشک.
فولات
این ماده مغذی و اسیدفولیک مصنوعی آن را می‌توان در میوه‌ها و آب‌میوه‌ها، سبزیجات با برگ سبز تیره، نخودسبز، لوبیاقرمز، بادام‌زمینی و محصولات غلات غنی شده؛ مانند نان، غلات، پاستا و برنج یافت.
ویتامین B-12.
غذاهای غنی از ویتامین B-12 شامل گوشت، محصولات لبنی و غلات غنی شده و محصولات سویا هستند. پروتئین بار کوکوبار آبیش با استفاده از جلبک اسپیرولینا و شیره انگور مقدار زیادی ویتامین B12 در خود دارد.
ویتامین C
. غذاهای غنی از ویتامین C شامل مرکبات و آب‌میوه‌ها، فلفل، کلم‌بروکلی، گوجه‌فرنگی، خربزه و توت‌فرنگی است. اینها همچنین به افزایش جذب آهن کمک می‌کنند.
جمع‌بندی
آنمی یا کم‌خونی به شرایطی گفته می‌شود که در آن تولید گلبول قرمز توسط بدن کاهش یافته و به‌اندازه‌ای نیست که نیاز تمام اندام‌ها و بافت‌های بدن را به اکسیژن تأمین کند.
علت‌های کم‌خونی زیاد است و این موضوع حتی می‌تواند ارثی باشد. برخی کم‌خونی‌ها قابل‌درمان و برخی دیگر قابل‌کنترل هستند. البته بهترین راه مقابله با این بیماری داشتن تغذیه صحیح و سبک زندگی سالم می‌باشد. پیشنهاد ویژه آبیش برای درمان قطعی کم خونی استفاده از سه شیره طبیعی و ارگانیک است. این شیره سرشار از ویتامین ها و آهن و فولات است که کم خونی را از بین می‌برد.
از علائم رایج کم‌خونی می‌توان به خستگی و احساس ضعف زیاد اشاره کرد. احساس سرما و رنگ‌پریدگی نیز از علائم بعدی این بیماری است.
امیدواریم که شما بتوانید با راه کارهایی که در طول این مقاله ذکر کردیم از این بیماری دور بمانید و همواره تندرست باشید.
آبیش و سلامتیش