عسل یک غذای طبیعی و خوشمزه است که توسط زنبورهای عسل از شهد گل‌ها و گیاهان جمع‌آوری و فراوری می‌شود. عسل از دیدگاه دانشمندان مختلف ایرانی و غربی دارای خواص بسیار زیادی شناخته شده است. این ماده از گذشته‌های دور تا کنون هم به‌عنوان غذا و هم به‌عنوان دارو و شفا مورداستفاده قرار می‌گرفته.
عسل طبیعی دارای خواص ضدباکتری، ضدقارچ، ضدویروسی و ضدالتهابی است که می‌تواند به درمان بسیاری از عفونت‌ها، زخم‌ها، سوختگی‌ها، سرفه، سرماخوردگی، گلودرد و مشکلات پوستی کمک کند. همچنین عسل حاوی مواد مختلفی است که می‌تواند سیستم ایمنی را تحریک کرده و پاسخ آن را به مهاجمان خارجی افزایش دهد.
عسل از دیدگاه دانشمندان غرب
ارسطو فیلسوف بزرگ یونانی عقیده دارد عسل خواص ویژه‌ای دارد که اثری استثنائی بر جسم آدمی می‌گذارد. وی به عسل علاقه داشته و استفاده از آن را به دیگران نیز توصیه می‌کرده است. ارسطو در کتاب تاریخ حیوانات، عسل را محصول شگفت‌انگیز طبیعت نامیده و معتقد بوده که عسل برای درمان بسیاری از بیماری‌ها مفید است.
این دانشمند بزرگ در کتاب دیگری به نام “اخلاق نیکوماخوس” عسل را به‌عنوان نماد شیرینی و لذت از زندگی مطرح کرده. از نظر ارسطو چشیدن عسل نشانه خیر و خوبی است و می‌تواند به تقویت قوای جسمانی و روحانی افراد کمک کند. هم چنین عسل را نشانه حکمت و دانش می‌دانست و هنر زنبورها را برای تولید چنین محصولی تحسین می‌کرد.
همچنین دموکریت، فیلسوف مشهور یونانی که بیش از صدسال عمر کرد، با غذا عسل می‌خورد. وقتی از او سؤال شد که چگونه می‌توان سلامتی را حفظ کرد، در پاسخ گفت: ((عسل بخورید و بدن را با روغن آن ماساژ دهید.))
جالینوس حکیم نیز معتقد بود عسل در درمان بعضی از بیماری‌ها اعجاز می‌کند. او برای درمان مسمومیت‌ها، امراض معده و سرطان جوف دهان (مخاط دهان) از عسل استفاده می‌کرد.
فیثاغورث، در آثار پزشکی خود تأیید می‌کند که عسل خواص پزشکی قابل‌ملاحظه و بسیار متنوعی دارد. وی و پیروانش از شیوه غذایی منحصر به گیاه و عسل پیروی می‌کردند.
بقراط که ۲۵۰۰ سال پیش می‌زیست، ۱۰۷ سال عمر کرد. او پیوسته عسل می‌خورد و در درمان بیشتر بیماری‌ها به‌خصوص زخم‌ها عسل تجویز می‌کرد. وی در مورد اهمیت عسل چنین بیان داشته است: ((هر دارویی از مواد غذایی درست می‌شود و متقابلاً هر غذایی نیز جانشین دارو می‌گردد. عسل به این هر دو شرط جوابگوست.))
عسل از دیدگاه دانشمندان شرق
شهد عسل یکی از محصولات طبیعی و مفید است که از زمان‌های باستان تاکنون مورداستفاده و تحقیق قرار گرفته است. بسیاری از دانشمندان شرقی نیز درباره خواص و فواید عسل نظرات و نتایج مختلفی ارائه داده‌اند. بیایید به بررسی عسل از دیدگاه دانشمندان مشرق‌زمین بپردازیم:
ابن رشد، فیلسوف و پزشک اندلسی، در کتاب فصل المقال درباره عسل نوشت: عسل به دلایل زیر بهترین غذای جسم است:
- چون طعم عسل شیرین است و شیرینی بهترین طعم برای جذب غذاست.
- چون عسل دارای خواص حفظ‌کننده است و از فاسدشدن غذا در معده جلوگیری می‌کند.
- چون عسل دارای خواص تقویت‌کننده است و باعث می‌شود جسم قوت و حال خوب پیدا کند.
ابن خلدون، تاریخ‌نگار و جامعه‌شناس عرب، در کتاب المقدمه درباره عسل گفت: عسل به دلایل زیر بهترین غذای روح است:
- چون عسل دارای خواص تصفیه‌کننده است و باعث می‌شود روح پاک و صاف شود.
- چون عسل دارای خواص شاداب‌کننده است و باعث می‌شود روح شاد و خرم شود.
- چون عسل دارای خواص هضم‌کننده است و باعث می‌شود روح قادر به فکر و تفکر شود.»
نظر حکیم ابن‌سینا در مورد خواص دارویی عسل
ابن‌سینا در کتاب قانون خود ده‌ها نسخه بر پایه موم و عسل ارائه کرده و خواص شفابخش عسل را در درمان انواع بیماری‌ها یادآور شده است. وی می‌نویسد: ((عسل در هنگام زیادشدن بلغم، اندرون را تقویت، نیرو را زیاد و اشتها را باز می‌کند.))
این دانشمند بزرگ ایرانی، در کتاب قانون درباره عسل چنین می‌نویسد: «عسل، زداینده است، دهانهٔ رگ‌ها را باز می‌کند، رطوبت‌ها را از بین می‌برد، رطوبت‌ها را از ژرفای بدن بیرون می‌کشد، لکه‌های سیاه چهره را حتی اگر کهنه باشد از بین می‌برد، زخم‌های تازه را به هم آرد، نم چشم را از بین می‌برد، اشتها برانگیزد، توان‌بخش معده است، عسل پخته بسیار تغذیه دهنده است و پادزهر افیون خوردگی و نیش حشرات موذی، سگ هار و قارچ سمی است. کسی که سم خورده عسل بخورد قی می‌کند و اثر سم خنثی می‌شود.»
این فقط بخش کوچکی از خواص عسل از دیدگاه دانشمندان است که نشان می‌دهد چقدر این محصول طبیعی از اهمیت و ارزش بالایی برخوردار است. درمان با عسل برای بسیاری از دردها و بیماری های دیگر نیز کاربرد دارد. عسل نه‌تنها برای سلامتی بدن و روح مفید است، بلکه برای زیبایی و درمان برخی بیماری‌ها نیز کاربرد دارد. این یک هدیه خدادادی است که باید از آن به نحو احسن بهره برد.
عسل و اثر آن برای حافظه
به عقیده ابن‌سینا، عسل غذایی است که در سلامت و تقویت بدن مؤثر است؛ عسل حافظه را نیرو می‌بخشد و گذشته را در ذهن زنده می‌کند و اندیشه را پاک و زبان را می‌گشاید.
در یک درمانگاه اختصاصی در زوریخ (شهری در سوئیس) _که پنجاه سال پیش توسط دکتر بیرشربنر تأسیس شده است _ انواع بیماری‌ها با روش دقیق گیاه‌خواری همراه با عسل درمان می‌شود.
به عقیده بنیان‌گذار این درمانگاه، آدمی برای داشتن تندرستی کامل باید از خوراکی‌های طبیعی مرکب از سبزی‌های تازه و میوه‌ها، فرآورده‌های لبنی و به‌جای قند از عسل استفاده نماید.
تجربیات پزشکی نشان داده است که انگور در درمان بیماری‌های کبد، پوره سیب‌زمینی در درمان بیماری معده و کومیس (شیر تخمیر شده مادیان، الاغ و گاو) و داروی سل مفید است و درصورتی‌که این فرآورده‌ها با عسل استفاده شوند، اثرشان تشدید می‌شود.
عسل از منظر طب سنتی
امروزه در طب سنتی و گیاهی، عسل به دلیل خواص و طعم استثنائی خود اهمیت زیادی دارد و می‌تواند به‌تنهایی همراه با سایر گیاهان دارویی مورداستفاده قرار گیرد. معمولاً در این روش از عسل برای شیرین‌کردن جوشانده، دم‌کرده، خیسانده‌های گیاهی مخلوط با عصاره و پوره میوه‌ها، سبزی‌ها، همراه با پودر گیاهان و به‌طورکلی در تهیه پمادها، ضمادها، و همچنین سایر مصارف طبی و بهداشتی استفاده می‌شود.
در حال حاضر، گیاه‌درمانی به علت تأثیر تدریجی گیاهان دارویی در مقایسه با داروهای شیمیایی، موردتوجه زیادی قرار دارد و از حالت تجربی اولیه و از پوسته جادویی و اسرارآمیز خود درآمده و تأثیر آن از نظر بالینی و علمی به اثبات رسیده است.
در روش گیاه‌درمانی با عسل باید نوع بیماری، به‌خصوص بیماری‌های حاد و مزمن دقیقاً تشخیص داده شود و سپس برای معالجه آن اقدام گردد و این کار فقط به عهده پزشک معالج است. عسل از دیدگاه دانشمندان طب سنتی هم خواص درمانی بسیاری دارد.
(خلاصه در جست‌وجوی سلامتی (۴) / عسل درمانی، شگفتی قرآن کریم / جمشید خدادادی)
جمع‌بندی
عسل ماده‌ای است که از گذشته تا کنون نه‌تنها به‌عنوان غذایی کامل، بلکه به‌عنوان شفا نیز از آن استفاده می‌شود. در این مقاله به بررسی عسل از دیدگاه دانشمندان غربی و شرقی و هم چنین طب سنتی ایرانی پرداختیم.
عسل ارزش غذایی بالایی دارد و حاوی قندهای ساده (گلوکز و فروکتوز)، پروتئین، آنزیم، ویتامین (A، B، C، D، E، K)، مواد معدنی (کلسیم، منگنز، پتاسیم، فسفر، سدیم، کلرید، سولفات است. مس، آهن) و آنتی‌اکسیدان‌ها (فلاونوئیدها، فنل‌ها).
علاوه بر اینها عسل خواص دارویی و درمانی بالایی نیز دارد. تقویت حافظه، خواص ضدالتهاب و ضد حساسیت، اثرات مثبت روی زیبایی پوست و مو از خواص مهم این ماده غذایی به شمار می‌روند.
آبیش و سلامتیش