.پسته بهعنوان یکی از مهمترین خشکبار در ایران و جهان شناخته میشود و از ارزش غذایی بالایی نیز برخوردار است. ایران یکی از بزرگترین و مهمترین صادرکنندگان پسته در سطح جهان به شمار میآید و حتی میتوان گفت بهترین نوع پسته جهان متعلق به ایران است. علاوه بر این پسته یکی از اجزای مهم آجیلهای شور و شیرین است که در دو نوع خام و بوداده تولید میگردد. آشنایی با انواع و خواص پسته موجود در ایران میتواند اطلاعات بیشتری را در خصوص این خشکبار باارزش در اختیار شما عزیزان قرار دهد .
پسته از خانواده بادامهندی است و بر روی درخت کوچکی رشد میکند. این میوه بومی آسیای میانه و خاورمیانه است و مانند انگور بهصورت خوشهای رشد میکند. بیش از نیمی از تولید پسته در جهان در ایران تولید میشود.
در طول قرن نوزدهم، پسته بهصورت تجاری در مناطق انگلیسیزبان جهان کشت میشد. درخت پسته در سال ۱۸۵۴ بهعنوان «درخت باغ» به کالیفرنیا معرفی شد. ۲۶ فوریه روز جهانی پسته نامگذاری شده است. درخت پسته، درختی کویری است، و خاک شنی را دوست دارد.
یافتههای باستانشناسی نشان میدهند که دانه پسته از ۶۷۵۰ سال قبل از میلاد بهعنوان یک خوراک رایج مورداستفاده قرار میگرفته است.
پسته را به دلیل داشتن رنگهای سبز و بنفش یک گیاه مغز رنگی میدانند. این رنگها از رنگدانه طبیعی موجود در مغز به نام کلروفیل به وجود میآیند.
در مورد خواص پسته بیشتر بدانید
به زبان سریانی بستی به عربی فستق به یونانی بسطاقیا نامیده میشود. طول درخت پسته در مناطق حاره تا ارتفاع ده متر هم میرسد؛ ولی در مناطق معتدله ارتفاع آن کمتر است و بهصورت درختچه در میآید. در متون طب سنتی ذکر شده که دو نوع جبلی (وحشی و خودرو) و بستانی دارد که نوع دوم از پسته جبلی درشتتر است.
افغانستان، سوریه، نواحی مدیترانه، کالیفرنیای آمریکا و ایران (رفسنجان، دامغان، خراسان و قزوین) از نواحی پرورش درخت پسته است. میوه درخت پسته در یک سال دارای مغز است و در یک سال مغز ندارد که به آن بزغنج میگویند .
پسته غیر مقشر یعنی پستهای که به همراه پوست است تا مدتها سالم میماند؛ اما نوع مقشر یعنی پستهای که پوستش کنده شده باشد اگر چند روز بماند تازگی و طراوتش را تا حدی از دست میدهد و بهترین پسته، پسته تازه است که بهتازگی پوستش را کنده باشند و تازه مقشر شده باشد. خواص پسته در این نوع بسیار زیاد است.
مغز پسته دارای طعم مطبوع و ملایم است و پوشیده از یک قشر خیلی نازک و جدانشدنی و به رنگ قرمز است که اصطلاحاً (جفت) نامیده میشود. میوه پسته تا حدی خشک است. از ترکیبات شیمیایی پسته میتوان به آمیدون، ساکارز، انواع ویتامینها از قبیل ویتامین A.B1.B6.E اشاره کرد. موادی از قبیل منیزیم، پتاسیم، سلنیم، روی و مس، فولات (اسید فولیک یا فولیک اسید که به نامهای ویتامین B یا ویتامین Bc یا فولات نیز خوانده میشود) و آهن و اسیدآمینه غیرضروری آرژینین)
ارزش غذایی پسته
پسته یکی از آجیلهایی است که ارزش غذایی بالایی دارد و بهعنوان یک منبع غنی از مواد مغذی شناخته شده است. این میوه خشک دارای مقادیر زیادی پروتئین، فیبر، ویتامینها و مواد معدنی است.
به طور میانگین، هر ۱۰۰ گرم پسته حاوی حدود ۵۷۰ کیلوکالری انرژی، ۲۰ گرم پروتئین، ۲۸ گرم کربوهیدرات، ۱۲ گرم فیبر، ۴۵ گرم چربی (از جمله ۷ گرم چربی اشباع شده) است، و مقادیر قابلتوجهی از ویتامینها و مواد معدنی مانند ویتامین E، فسفر، پتاسیم، منیزیم، مس و روی دارد.
همانطور که میبینید پسته کالری بسیار بالا و مقدار چربی قابلتوجهی دارد؛ بنابراین مصرف بیش از اندازه آن باعث چاقی میشود و خطر ابتلا به بیماریهای قلبی را در پی دارد. اما با اعتدال در مصرف می توانید از خواص پسته بهره مند شوید.
طبع پسته طبق متون طب سنتی
متون طب سنتی ایران مزاج مغز پسته را گرمتر از گردو میداند و در مجموع دوم گرم و خشک برای پسته قائل شدهاند؛ ولی برخی از این متون تا سوم گرم و سوم خشک نیز برای پسته در نظر میگیرند. اما چون میوه این گیاه دارای رطوبتی اضافه است که در تمام ماده و جرم پسته به طور یکنواخت و مساوی گسترده نشده است و از آن به رطوبت فضلیه تعبیر میشود لذا بعضی از حکما آن را تر نیز محسوب میکنند.
به نظر میرسد که هر چه از درون میوه پسته به سمت بیرون آن پیش میرویم از نظر مزاج از میزان کیفیت حرارت در قسمتهای مختلف پسته کاسته میشود. از این خاصیت تغییر مزاج در پسته در درمان انواع بیماریهای اعضای مختلف بدن انسان میتوان یاری جست. بهعنوانمثال دیده شده که جفت پسته یعنی پوست بالای لب یا مغز پسته که بلافاصله روی مغز پسته قرار دارد و در واقع همان پوسته نازک (رقیق) ملاصق (چسبیده) به مغز پسته است معتدل در حرارت و خشکی هست و این از خواص پسته است.
مزاج خارجیترین پوست که سبزرنگ است و روی پوست سفت و صلب و چوبی سفیدرنگ پسته قرار دارد سرد و خشک میباشد. بدل پسته به مغز بادام و مصلح پسته آشامیدن سرکه و خوردن انار ترش و زردآلوی خشک ترش و میوههای بارده و کلاً خوردن ترشی است. پسته مصدع محرورین است؛ یعنی افراد گرممزاج را اذیت میکند. مصرف زیاد پسته نیز سبب ایجاد نوعی بثور ریز در سطح پوست بدن که دارای خارش فراوان است، میشود .
خواص پسته از دیدگاه طب سنتی
اول طعم پسته که به علت مرارت و تا حدی عفوصت (کمی تلخی و تقریباً گسی) و داشتن خواص قبض و تخشین افعال و عملکرد پسته در بدن انسان توجیه میشود. دوم بررسی خواص پسته بر اساس استعمال قسمتهای مختلف این گیاه. مثلاً این که خوردن مغز پسته (مزاج گرم و خشک) با خوردن پوستنازک قرمز رویش (که ازنظر حرارت و خشکی معتدل است. شاید این اعتدال تا حدی شدت حرارت و یبوست مغز آن را تعدیل کند) باعث چاق شدن بدن میشود.
پسته و لاغری
از مغز پسته با عنوان رافع لاغری تعبیر میشود. مضاف بر آن که مصرف این قسمت از پسته باعث تقویت معده میشود. زیرا پسته را تا حدی جز گیاهان قابض بهحساب میآوریم. مهمترین قسمت طب سنتی چین علم داروهای گیاهان قابض بوده است. یک رسالهٔ داروسازی به نام پن تسائو کانگ مو در سال ۱۵۹۷ تکمیل و منتشر شد. این رساله ۸۱۶۰ نسخه دارد که بر ۱۸۷۱ ماده که عموماً ریشهٔ گیاهی دارند متکی است.
خواص پسته و تقویت مخاط لثه
مصرف پوست سرد و خشک پسته بهعنوان خارجیترین لایه میوه این گیاه بهصورت مضغ (مزمزه و مکیدن این پوسته در دهان) باعث تقویت مخاط لثه میشود. پس مقوی دندان و بافتهای دهانی محسوب میگردد.
خواص پسته در درمان بیماریهای مقعدی
نشستن در آبی که پوست چوبی و سفید پسته در آن جوشانده شده باشد، باعث نفوذ عصاره شیمیایی موجود در این قسمت از گیاه در نواحی انال و ژنیتال (تناسلی) میشود. دیده شده که در درمان خروج مقعد مفید است. نطول به طبیخ (ریختن آب حاصل از جوشاندن پوست تند درخت پسته و جوشانده برگ پسته بر روی بدن) در درمان برخی ناراحتیهای مقعد مؤثر است.
خواص پسته و تقویت ذهن
مصرف پسته بهطورکلی باعث تقویت ذهن و رفع خفقان (تپش قلب) و حتی (استفراغ) و غثیان (تهوع) و مغص (پیچش شکم و درد شکم به همراه صدای ناشی از درد شکم) است. توجیه بعضی از این خواص پسته دررابطهبا دستگاه گوارش باتوجهبه قابض بودن این گیاه امکان پذیراست. چرا که حرکاتی که از معده به سمت قسمتهای فوقانیتر دستگاه گوارش ایجاد میشود و باعث تهوع استفراغ و احتمالاً رفلاکس میگردد. یا از معده به سمت پایین یعنی رودهها که باعث پیچش شکم (مغص) و حتی اسهال میشود توسط خاصیت قبض پسته کنترل میشود.
خواص پسته و اثر مثبت آن بر روی کبد
پسته همچنین در درمان برودت کبد و تفتیح سده کبد و منافذ غذا و کیسه صفرا مفید است. منقی کبد (پاککننده کبد از اخلاط و فضول زائد و غیرطبیعی) میباشد. علاوه بر آن مزیل وجع رطوبی کبد هم هست. یعنی درد کبدی ناشی از سوء مزاج رطب این عضو را زائل میکند و از بین میبرد. پسته مفتح سدد کبدی (گرفتگیهای کبدی) است به عبارتی تفتیح بند آمدگی های کبدی میکند و در درمان برخی انواع یرقان نیز مفید است.
مغز پسته، آجیل سبز خونساز
آهن موجود در پسته نیز برای رفع سرگیجه، رنگپریدگی، بیحوصلگی و کمخونی بسیار مؤثر است. ویتامین E یکی از قویترین آنتیاکسیدانهایی است که در پسته به مقدار زیاد یافت میشود و موجب افزایش سیستم ایمنی بدن و افزایش هموگلوبین و تقویت چشم و همچنین درمان کمخونی میشود.
از دیگر خواص پسته در فرهنگهای گوناگون
میوه پسته حاوی بیش از ۳۰ ویتامین، ماده معدنی و ماده مغذی است.
مصرف یک وعده پسته در روز معادل تخممرغ پروتئین دارد.
چینیها و افرادی که در خاورمیانه زندگی میکنند، پسته را یک آجیل شاد میدانند، چرا که پوسته سخت آن باز است و مغز قرمز نمایان که حالت لبخند را تداعی میکند.
در چین پسته بهعنوان هدیه داده میشود که نماد خوشبختی، سلامتی و خوششانسی است.
مغز پسته علاوه بر خواص بینظیرش در سلامتی، یکی از انواع آجیلهایی است که در پذیرایی به مناسبتهای گوناگون مانند شب یلدا و نوروز خودنمایی میکند. پسته را پس از خشککردن بو میدهند تا مغز آن طعم برشته به خود بگیرد. سپس آن را بانمک و موادی مانند زعفران، آبلیمو، سرکه و طعمدار میکنند.
جمعبندی
پسته نوعی میوه خشک است که سرشار از مواد مغذی است. با وجود داشتن کالری بالا، در مقایسه با سایر آجیلها کالری کمتری دارد و به علت مغذی بودن و بالابردن احساس سیری، میتواند به لاغری و کاهش وزن کمک زیادی بکند. پسته کلسترول بد خون را کاهش داده و مانع از تشکیل لخته در خون میشود. ازاینرو میتوان گفت که مصرف پسته به سلامت قلب و رگها کمک میکند.
این آجیل دوستداشتنی حاوی آنتیاکسیدانهای مهمی به نا لوتئین و زئاکسانتین است که برای سلامت چشم خیلی مفید هستند. پسته میتواند باکتریهای مفید روده را تقویت کند و از ابتلا به یبوست جلوگیری نماید. هم چنین این ماده غذایی با اسیدآمینه آرژنین به تولید نیتریک اکسید و افزایش جریان خون در اندامهای تناسلی کمک میکند و باعث تقویت قوای جنسی میشود.
ویتامین B6 موجود در پسته به تولید هورمونهای دوپامین و سروتونین و نورآدرنالین کمک می کندو میتواند باعث تقویت حافظه و تقویت اعصاب شود.
برای جذب بهتر پسته میتوانید مغز پسته را با مغزهای دیگر و یا خرما نیز مورداستفاده قرار دهید یا از کره پسته در رژیم غذایی خود استفاده کنید .
مجموعه آبیش با در نظر گرفتن سلیقه مشتریان خود در این زمینه محصولاتی مانند ویتامینه بار و کره پسته آبیش را تولید کرده است که با مصرف آن می توانید افزایش انرژی را در بدن خود حس کنید و از خواص پسته نیز بهره مند شوید.
آبیش و سلامتیش
منابع :
ابو علی سینا قانون جلد ۲
تحفه حکیم مومن
علی بن حسین انصاری شیرازی اختیارات بدیعی
سید اسماعیل جرجانی الاغراض الطبیه و المباحث العلائیه جلد ۲
علی زرگری گیاهان دارویی جل