رب گوجه‌فرنگی یکی از پرمصرف‌ترین محصولات خوراکی است و تقریباً همه‌روزه با آن سروکار داریم. چرا که رب گوجه‌فرنگی جزو مواد اولیه بیشتر غذاها مثل ماکارونی، انواع پیتزا، قیمه و … است. پس مهم است که از رب گوجه‌فرنگی باکیفیت در غذاهای خود استفاده کنیم.
به‌طورکلی نحوه تولید رب گوجه‌فرنگی به این صورت است که بعد از اینکه گوجه از مزرعه چیده و شستشو میشود. سپس پخته شده و پوست آن کنده میشود و مخلوط غلیظی از محصول به دست می‌آید. در مراحل بعدی میکروب‌زدایی و پاستوریزه میشود و پس از بسته‌بندی و انجام این مراحل برای پخش به بازار آماده میشود.
برای خرید رب گوجه‌فرنگی باکیفیت باید به چه نکاتی توجه کنیم؟
در ابتدا اعتماد به برند اولین گام خرید مطمئن و عقلانی است؛ اما برای موضوع مهمی که در شناخت وجود رنگ مصنوعی به محصول کمک می‌کند این است که عموماً رنگ‌های مصنوعی از خود ردی به‌جای می‌گذارند به این صورت که وقتی محصول را مصرف می‌کنیم ردی از رنگ بر زبان به‌جای می‌‌ماند.
رنگ‌های طبیعی روی زبان نمی‌ماند؛ اما رنگ مصنوعی باقی‌مانده و به‌سرعت هم از بین نمی‌روند. علاوه بر این موضوع توجه به عدد بریکس اهمیت زیادی دارد این عدد بر روی قوطی رب درج میشود و همان‌طور که گفتیم میزان مناسب آن بین ۲۶ تا ۳۰ است.
آیا صحیح است که در رب گوجه‌فرنگی کدو یا افزودنی‌های دیگری وجود دارد؟
ازآنجایی‌که قیمت کدو از گوجه‌فرنگی بیشتر است استفاده کدو به‌جای گوجه‌فرنگی برای افزایش سود کارخانه‌ها منطقی و عقلانی نیست؛ بنابراین این مسئله رد میشود.
اما دررابطه‌با افزودنی‌های دیگر متأسفانه باید بگوییم که این امکان وجود دارد. هر اندازه کارخانه معتبرتر باشد، نظارت وزارت بهداشت هم بر روی آنها بیشتر است. اصولاً وزارت بهداشت به کارخانه‌های معتبر ناظرهای بیشتری می‌فرستد و تولیدکنندگان هم برای حفظ نام برند خود سعی می‌کنند، نظارت‌های بیشتری به خرج بدهند.
هر اندازه کارخانه کوچک‌تر و گمنام‌تر باشد هم نظارت‌ها کمتر میشود، هم حساسیت برندها کمتر است. معمولاً این اتفاقات هم در کارخانه‌های کوچک‌تر رخ میدهد.
رب گوجه‌فرنگی باکیفیت چه ویژگی‌هایی دارد؟
اولین نکته در خرید رب این است که ربی که مواد نگهدارنده نداشته باشد، کپک می‌زند، شاید مردم به‌غلط فکر کنند ربی که کپک می‌زند، رب باکیفیتی نیست درحالی‌که این موضوع نشان‌دهنده عدم وجود مواد نگهدارنده در محصول بوده و نشانه خوبی است. برای جلوگیری از کپک‌زدگی رب توصیه میشود حتماً در یخچال نگهداری شود و زمانی که درب فلزی آن باز میشود از درب پلاستیکی استفاده شود.
دومین ویژگی کیفی رب، خلوص آن است؛ اصولاً رب باکیفیت ربی است که غیر از گوجه ترکیبی به آن افزوده نشده باشد و این موضوع زمانی که رب گوجه برای تفت‌دادن در ظرف پخش میشود به‌راحتی قابل‌مشاهده است.
اگر محصول بی‌کیفیت و ناخالصی داشته باشد، علاوه بر تغییرات رنگی، حالت گلوله پیدا می‌کند و خالص و یکدست نیست.
سومین ویژگی این است که رب باکیفیت قهوه‌ای‌رنگ نیست، ربی که به رنگ قهوه‌ای باشد بیانگر این موضوع است که فرایند خلأ در آن خوبی صورت نگرفته است. گوجه حاوی ماده‌ای به نام «لیکوپین» است که برای بدن بسیار مفید بوده و ضدسرطان است؛ اگر رنگ رب قهوه‌ای باشد، نشان‌دهنده ازبین‌رفتن این ماده بوده به‌این‌علت که رنگ این ماده قرمز و در واقع قرمزی گوجه به دلیل وجود این ماده است.
میزان نمک مجاز در رب گوجه‌فرنگی
موضوع مهم دیگری که دررابطه‌با کیفیت رب گوجه اهمیت دارد، موضوع نمک است. به‌تازگی با افزایش قیمت رب تولید رب‌های خانگی بیشتر شده و پروسه تولید رب در منزل با کارخانه متفاوت است به این صورت که در کارخانه پخت گوجه توسط دستگاه با شرایط دمایی و زمانی مناسب صورت می‌گیرد؛ اما در منازل عموماً بر سرگاز و بنا به تشخیص هر شخصی در شرایط دمایی و زمانی متفاوت انجام میشود.
این فرایند پختن گاه موجب ازدست‌رفتن ماده لیکوپین و گاه به دلیل عدم انجام فرایند پاستوریزاسیون باعث افزودن نمک بسیار زیادی به رب میشود این کار اغلب به دلیل پیشگیری از خراب‌شدن محصول انجام میشود. بااین‌وجود این رب‌ها معمولاً مزه ترشی هم می‌دهند که این حالت به دلیل تغییر ماهیت دادن رب ایجاد میشود.
در مجموع رب باکیفیت ربی است که نمک زیادی نداشته باشد، رنگ رب قرمز باشد و به قهوه‌ای نزند؛ یکدست بوده و فاقد ناخالصی باشد. رب گوجه‌فرنگی آبیش کاملاً ارگانیک بوده و دارای گواهی استاندارد پارس گواه و مجوز رسمی سازمان غذا و دارو است.
رب گوجه‌فرنگی خانگی بهتر است یا صنعتی؟
پاسخ این سؤال مقداری دشوار است؛ اگر در شرایط استاندارد این موضوع بررسی شود قطعاً رب صنعتی برای مصرف مناسب‌تر از رب‌های خانگی است. البته به‌شرط اینکه استانداردهای لازم در تولید رعایت شده باشد؛ به این دلیل که زمانی که با فرمولاسیون صنعتی پیش می‌رویم همه چیز تحت کنترل قرار می‌گیرد و حرارت، زمان پخت و مسائل بهداشتی کاملاً کنترل و شرایط نگهداری کاملاً استاندارد میشود.
این محصول به جهت وجود عوامل بیماری‌زا کنترل میشود و میزان نمک موجود در رب کاملاً استاندارد خواهد بود.
اگر شرایط استاندارد قوی نباشد، ربی که تولید میشود فاقد استاندارد بوده و تولیدکننده از مواد اولیه باکیفیت و شرایط بهداشتی مناسب در تولید استفاده نکرده است و ممکن است حتی ماده اولیه گوجه نباشد و از مواد تقلبی در تولید محصول استفاده شده باشد و مقادیر نمک را به حدی بالا برده باشد که رب دچار کپک و خرابی نشود.
بنابراین، در شرایط صنعتی هم می‌توان از استانداردها پیروی کرد و هم پیروی نکرد. همچنین استفاده از ظروف نامناسب در بسته‌بندی ررب گوجه‌فرنگی باکیفیت از مسائلی است که سلامت محصول را به خطر انداخته و محصول صنعتی را غیراستاندارد می‌کند. این موضوع که رب صنعتی به نسبت رب خانگی ارزش بیشتری دارد در صورتی است که محصول صنعتی استانداردهای لازم را رعایت کرده باشد.
استاندارد رب خانگی باکیفیت چیست؟
در مورد رب‌های خانگی این موضوع که تا چه میزان شرایط بهداشتی رعایت شده و میزان نمک موجود در آن چقدر است در تشخیص کیفیت و عدم کیفیت آن نقش دارد.
همچنین بسته‌بندی رب باید در شرایط استاندارد و در ظروف استاندارد صورت بگیرد و اگر همه این استانداردها رعایت شده باشد، به نظر محصول قابل‌اعتمادی برای مصرف‌کننده است.
نکته مهم این است که مصرف‌کنندگان ایرانی ناخودآگاه به صنعت مقداری شک داشته و معتقد هستند صنعت به آنها کلک زده و جنس واقعی عرضه نمی‌کند. در نتیجه نگران هستند و به طور نمونه در مورد رب‌های صنعتی اغلب این دید را دارند که به‌جای گوجه از سیب‌زمینی در تولید استفاده شده. یا رنگی که در رب مشاهده می‌کنند، رنگ واقعی گوجه نیست و یا نمک موجود در رب‌ها بیشتر از حد مجاز بوده و یا ظروف رب استاندارد نیستند.
بنابراین، به دلیل وجود این نگرانی‌ها که البته تنها در صنعت رب با آن مواجه نیستیم، مردم اعتمادی نداشته. این موضوع ضعف سیستم‌های نظارتی را نشان میدهد که نتوانسته‌اند اعتماد مردم را جلب کنند. این نکته را نباید فراموش کرد که حتی اگر فرض بر این باشد که رب خانگی بهترین رب است؛ تا چه میزان زندگی شهرنشینی این اجازه را به افراد میدهد تا بتوانند رب خانگی تهیه کنند!
رب گوجه‌فرنگی ضدآفتاب سوختگی است
از جمله دیگر خواص رب گوجه‌فرنگی باکیفیت خاصیت ضدآفتاب بودن آن است. مصرف‌کردن رب گوجه‌فرنگی، می‌تواند شما را در مقابل اشعه ماورای‌بنفش خورشید محافظت نماید. مقاله‌ای که در ماه می ۲۰۰۱ در مجله تغذیه (Journal of Nutrition) منتشر شد، نشان داد که مصرف روزانه ۴۰ گرم رب گوجه‌فرنگی به همراه ۱۰ گرم روغن‌زیتون به مدت ۱۰ هفته، می‌تواند تا ۴۰ درصد آفتاب‌سوختگی را کاهش میدهد.
همچنین مطالعه دیگری که در سال ۲۰۱۱ در مجله پوست بریتانیا منتشر شد، نشان داد که مصرف روزانه ۵۰ گرم رب گوجه‌فرنگی به طی یک دوره ۱۲ هفته‌ای از تمام خسارت‌های ناشی از آفتاب‌سوختگی، محافظت می‌کند. محققان، لیکوپن موجود در رب گوجه‌فرنگی را عامل اصلی این تأثیر مثبت دانسته‌اند.
رب گوجه‌فرنگی باکیفیت و خاصیت ضد سرطانی‌اش
گوجه‌فرنگی خام سرشار از آنتی‌اکسیدان است، و خوشبختانه فرایند تولید رب گوجه‌فرنگی، باعث افزایش بعضی از انواع آنتی‌اکسیدان‌ها در رب میشود. رادیکال‌های آزاد در بدن انسان که مسبب بیماری‌ها هستند و روند پیرشدن را تسریع می‌کنند توسط آنتی‌اکسیدان‌ها نابود می‌شوند.
یک مطالعه منتشر شده در مجله کشاورزی و مواد غذایی در ماه مه سال ۲۰۰۲ نشان داد که تولید فرایند گرم گوجه‌فرنگی منجر به افزایش فعالیت آنتی‌اکسیدان‌ها به‌ویژه نوع خاصی از آنها با نام لیکوپن میشود. لیکوپن می‌تواند رادیکال‌های آزاد اکسیژن را خنثی کند و به همین دلیل یکی از مهم‌ترین خواص رب گوجه‌فرنگی تأثیر بسیار مثبت آن در جلوگیری از پیری و ابتلا به سرطان است. تأثیر گوجه‌فرنگی بر پروستات موضوعی تقریباً ثابت شده در مجامع علمی است. اما تحقیقات جدیدتر نشان‌دهنده تأثیرات شگرف رب گوجه‌فرنگی در پیشگیری از ابتلا به سرطان پروستات است.
لیکوپن بیشتر به‌عنوان یک آنتی‌اکسیدان ضدسرطان پروستات شناخته شده است. اما تحقیقات جدیدتر نشان میدهد که ریسک سکته مغزی در مردانی که مصرف لیکوپن بالاتری دارند، به طرز محسوسی کمتر است. هر چند تاکنون دستورالعمل قطعی برای مصرف لیکوپن منتشر نشده است، اما احتمالاً خوردن ۴ تا ۸ میلی‌گرم از آن در روز، به‌اندازه کافی مزایای سلامتی به همراه خواهد داشت.
بنابراین، با علم بر اینکه هر قاشق غذاخوری رب گوجه‌فرنگی دارای ۴٫۶ میلی‌گرم لیکوپن است، می‌توان نتیجه گرفت خوردن دو قاشق رب گوجه‌فرنگی در روز، شما را از خواص درمانی رب گوجه‌فرنگی بهره‌مند خواهد کرد.
خواص درمانی رب گوجه‌فرنگی تنها محدود به خاصیت ضدسرطانی بودن آن نمی‌باشد. همان‌طور که در ادامه خواهید دید رب گوجه فرنگی تأثیر بسیار مثبتی در پیشگیری از عوارض ناشی از آفتاب‌سوختگی هم دارد.
میزان مصرف روزانه رب گوجه‌فرنگی چه مقدار باید باشد؟
باتوجه‌به فوایدی که قبل‌تر در مورد رب گوجه‌فرنگی باکیفیت گفتیم، مصرف مقدار مناسبی از آن در طول روز می‌تواند مواد ضروری زیادی را برای بدن ما فراهم کند.
مقدار مناسب رب گوجه‌فرنگی برای هر فرد متغیر است و به فاکتورهای زیر بستگی دارد:
- سن، جنس، قد، وزن و فعالیت بدنی شما
- سطح قند خون، فشارخون و کلسترول شما
- حساسیت یا آلرژی شما به گوجه‌فرنگی یا مواد دیگر
- نحوه تهیه و نگهداری رب گوجه‌فرنگی
- نحوه استفاده از رب گوجه‌فرنگی در غذاهای مختلف
در حالت کلی محققان حوزه تغذیه و سلامت پیشنهاد می‌کنند که در هفته مصرف ۱۰۰ تا ۲۰۰ گرم رب گوجه‌فرنگی طبیعی است. با یک تقسیم ساده ما به مقدار ۱۴ تا ۲۸ گرم رب در روز می‌رسیم که معادل یک تا دو قاشق غذاخوری است. اگر شرایط بدنی و فعالیت روزمره نرمالی دارید، این مقدار برای شما کافی است.
نحوه صحیح نگهداری رب گوجه‌فرنگی
متأسفانه، در زمان مصرف رب معمولاً مصرف‌کنندگان از ظروف نامناسب استفاده کرده و رب دچار کپک میشود. سپس با برداشتن کپک از روی محصول اقدام به مصرف مابقی آن می‌کنند. درحالی‌که این محصول کاملاً آلوده شده و تنها با چشم قابل‌مشاهده نیست. شاید در وهله نخست فرد احساس بیماری خاصی نکند؛ اما در درازمدت این کپک بسیار آسیب‌رسان بوده و حتی قادر به ایجاد انواع سرطان نظیر سرطان کبد است.
توصیه این است که رب را در ظروف شیشه‌ای نگهداری کرده و حتماً درب آن بسته باشد. اگر کپک و قارچی بر سطح محصول مشاهده شد حتماً محصول را دور ریخته و از مصرف مابقی آن خودداری شود. نکته دیگر اینکه هنگام خرید محصول حتماً به پروانه بهره‌برداری، تأیید وزارت بهداشت و آرم‌های نشان سلامت محصول توجه کنند. نوع بسته‌بندی محصول موضوع مهمی است که کمتر موردتوجه قرار می‌گیرد. بسته‌بندی شیشه‌ای بهترین نوع بسته‌بندی است و مصرف‌کننده باید به این نکات توجه کرده تا محصول با کیفیتی خریداری کند.
جمع‌بندی
رب گوجه یک ماده غذایی است که از گوجه‌فرنگی پخته و غلیظ شده تهیه میشود. رب گوجه‌فرنگی باکیفیت دارای خواص و فواید زیادی برای سلامتی بدن است. برخی از این خواص عبارت‌اند از:
- تأمین ویتامین C، ویتامین K، ویتامین E، ویتامین B، فولات، آهن، پتاسیم، منگنز و مواد معدنی دیگر برای تقویت سیستم ایمنی، تولید خون، جذب کلسیم و سلامت پوست.
- کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، سرطان، دیابت، هایپرتانسیون و عفونت‌های باکتریایی با افزایش آنتی‌اکسیدان‌ها، لایکوپن، رزوراترول و اکسید نیتریک در بدن.
- بهبود عملکرد روده‌ها، هضم غذا و رفع یبوست با حضور فیبر غذایی.
- کمک به لاغری یا چاق شدن با تنظیم سطح قند خون، اشباع کردن و کنترل اشتها.
برای خرید رب گوجه‌فرنگی باکیفیت، باید به نکات زیر توجه کنید:
- رنگ رب گوجه باکیفیت باید قرمز باشد. رنگ‌های تیره‌تر که به سمت قهوه‌ای می‌روند نشان‌دهنده وجود رنگ‌های خوراکی و مصنوعی و بی‌کیفیت بودن گوجه‌های مورداستفاده در رب هستند.
- رب گوجه باکیفیت رب گوجه‌ای است که بو و طعم آن تازه و خوش‌آیند باشند. بعضی از رب‌ها دارای بو و طعم تلخ، ترش یا شور هستند که نشان‌دهنده فاسدشدن گوجه‌فرنگی یا استفاده از مواد نگهدارنده است.
- غلظت رب باکیفیت نیز بهتر است نه خیلی زیاد و نه خیلی کم باشد. رب پودری نشان‌دهنده وجود مواد جانبی در تهیه رب است. رب مایع نیز نشانه وجود مقدار زیاد آب در رب و عدم تغلیظ مناسب است.
آبیش و سلامتیش